Vermijdingsgedrag versus een vermijdende hechtingsstijl

Vermijdingsgedrag heeft een rol in chronische klachten. Vooral bij het instandhouden van chronische klachten, zoals angst en depressie.
Vermijdingsgedrag is echter niet hetzelfde als een vermijdende hechtingsstijl. Een hechtingsstijl ontwikkel je als heel jong kind in relatie tot je moeder. Vermijdingsgedrag leren we allemaal tijdens de opvoeding ook als je veilig gehecht bent.

Je hebt vast wel eens gehoord van vermijdingsgedrag en misschien ken je je eigen vermijdingsgedrag wel. We hebben allemaal zo onze best werkende vermijdingstactieken geleerd om vervelende situaties te vermijden en je hebt vaak niet eens door dat je aan het vermijden bent. Toch heeft net als een vermijdende hechtingsstijl, vermijdingsgedrag ook grote gevolgen voor de relaties die je hebt, vooral de relatie met jezelf, Bovendien speelt vermijdingsgedrag in rol in chronische klachten.

Hoe zou het zijn als je vermijdingsgedrag doorziet en achter je kan laten? En zelfs een vermijdende hechtingsstijl kan overkomen? En hoe beïnvloed het aanpakken ervan de chronische klachten die je hebt ontwikkeld?

In deze blog ga ik in op vermijdingsgedrag en vermijden als hechtingsstijl en wil ik je te inspireren om je vermijdingsgedrag aan te pakken.

Vermijdende hechtingsstijl

Vermijding is een beschermingsstrategie. De oorsprong kan liggen in de hechtingstijl met je moeder. De gehechtheidstheorie is ontwikkeld door John Bowlby (1969, 1988).  De Amerikaanse psycholoog Mary Ainsworth deed onderzoek naar hechtingstijlen en onderscheidde vier typen gehechtheid bij kinderen. Je hebt er vast wel eens van gehoord:

• Type A: Onveilig-vermijdend gehechte kinderen
• Type B: Veilig gehechte kinderen
• Type C: Onveilig-afwerend gehechte kinderen
• Type D: Gedesorganiseerd gehechte kinderen

Hoe ontstaat een vermijdende hechtingsstijl

Kelly McDaniel is een Amerikaans psychotherapeut die zich heeft toegelegd op onzekere hechting en de gevolgen van de afwezigheid van moederlijke troost. In haar boek Mother Hunger, schrijft zij het volgende:

Peuters wiens uitroep: Ik wil mijn mama! onbeantwoord, danwel met irritatie en ongeduld beantwoord wordt, leren op een gegeven moment de behoefte aan moederlijke troost ver weg te stoppen. Maar die behoefte verdwijnt niet. Het lichaam heeft een eigen geheugen en bewaart op celniveau de herinnering van emotionele pijn. Na verloop van tijd ontstaan chronische onrust en onzekerheid. Aanhoudende stress ondermijnt het supportsysteem van het lichaam (ook wel immuunsysteem genoemd).

Op deze manier is een gebrek aan verzorging, aandacht, of bescherming op jonge leeftijd een vorm van tegenspoed dat een hechtingswond creëert. Op basis van deze vroege levenservaringen ontwikkelen meisjes een intern werkmodel van relaties met belangrijke anderen. Wanneer de moeder consistent sensitief reageert op het nabijheidzoekende gedrag van haar dochter, zal het kind zich veilig hechten aan haar en haar als een veilige haven en veilige basis beschouwen van waaruit zij de wereld kan ontdekken (Bowlby 1969, 1988). Wanneer de moeder inconsistent sensitief is, een gebrek aan sensitiviteit laat zien of zelfs beangstigend is, lopen meisjes het risico op de ontwikkeling van onveilige gehechtheidsrelaties (Ainsworth et al. 1978; Main en Solomon 1990). Met negatieve gevolgen voor het lichaam en de relaties van vrouwen op volwassen leeftijd.

Wat is vermijdingsgedrag?

Vermijdingsgedrag is een gedragspatroon waarmee we soms bewust, maar heel vaak onbewust situaties, gedachten of gevoelens ontlopen die ons in het verleden angst of pijn hebben bezorgd. En op basis van deze vroege ervaringen nemen we aan dat dit ook in de toekomst gaat gebeuren. Het is een geautomatiseerd gedragspatroon!

Het word ook wel een coping mechanisme genoemd. Op korte termijn bied het verlichting, maar op lange termijn leidt dit gedrag tot problemen en chronische klachten. Het is als het ware een sluier die je over je persoonlijkheid ligt.  Vermijdingsgedrag belemmert je je ware zelf in het hier en nu te zijn.

Een praktijkvoorbeeld illustreert hoe een jong kind zichzelf beschermd tegen teleurstelling

Al weken praat Emily (7 jaar) over niks anders dan dat ze naar Euro Disney gaat voor haar verjaardag en in een echt prinsessenkasteel gaat slapen. 1 dag voor vertrek blijkt er bij de boeking van het hotel iets mis te zijn gegaan. Ze logeren in een hotel buiten het park en gaan op haar verjaardag ergens zwemmen. Emily is heel uitgelaten en blij en stelt haar moeder gerust dat ze dit heel leuk vind. De volgende dag gaan ze naar Euro Disney. Amy is niet te genieten, boos, opstandig en wil alleen maar wat er niet is, of niet kan.

Emily heeft in haar jonge leven veel teleurstellingen meegemaakt en voelt feilloos de emoties van haar moeder aan en vertoont please gedrag. De dag in Euro Disney komen de echte emoties naar boven.
Nou is Emily een kind. Ze is afhankelijk van haar ouders en de situaties zoals ze zich voordoen. Maar ga eens na hoe jij omgaat met teleurstelling en afwijzing? Sta je jezelf toe om de vervelende emoties helemaal voelen? Om echt boos, verdrietig of bang te zijn. Of zet je situaties naar je hand bijvoorbeeld door te manipuleren, controleren of ontlopen? Of heb je vooraf of achteraf allerlei gedachten over de situatie? Analyseer, vergoelijk, of veroordeel je de situatie, of jezelf?

Is dat een ja? Dan is het tijd om jezelf te helen, want

Je gedachten creëren je realiteit!
-Bruce Lipton-

Waaraan herken je vermijdingsgedrag

Vermijdingsgedrag is makkelijk te herkennen aan wat we zelf-sabotage noemen. Hieronder valt o.a. uitstelgedrag, te laat komen, pleasen, doen alsof, liegen, bedriegen, zichzelf wegcijferen, ongezonde gewoonten, of ander gedrag rationaliseren, ergens over heen praten, heel veel praten, jezelf te lang en te vaak afvragen hoe en waarom iets kon gebeuren, stiltes opvullen en denken voor een ander. Je hoort jezelf regelmatig: ‘ik denk….’ zeggen.

Ook in lichaamstaal is vermijdingsgedrag zichtbaar, zoals:

• Omhoog kijken als je gevraagd word naar je gevoel. Je zit kinestetisch in je hoofd en niet in je lichaam.
• Oogcontact vermijden. De ander niet aankijken kan erop wijzen dat je het gesprek of de situatie wil ontlopen.
• Afschermende gebaren. Gekruiste armen of benen kunnen een fysieke barrière creëren tussen jou en de andere persoon, wat duidt op een behoefte aan afstand.
• Onrustige bewegingen. Veel bewegen met handen en/of voeten, wiebelen op een stoel, of constant met een object spelen kunnen tekenen zijn van nervositeit, of een verlangen om weg te komen.
• Afgeleid gedrag. Voortdurend je telefoon checken, op je horloge kijken, of naar iets anders in de ruimte staren, kan erop wijzen dat je weg wil, of in gedachten ergens anders bent.
• Fysieke afstand. Meer afstand van de ander nemen dan normaal, kan een teken zijn van ongemak of een verlangen om de interactie te beëindigen.

Persoonlijke groei

Even voor de duidelijkheid. We doen allemaal meerdere vormen van vermijdingsgedrag! We accepteren vermijdingsgedrag tot op zekere hoogte van onszelf en van anderen. De effecten en chronische klachten zijn meestal niet ernstig. Toch is het voor je persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling een goed idee om vermijdingsgedrag aan te pakken. Vermijdingsgedrag vertroebeld je ware zelf en maken het leven en je relaties onnodig complex. Open, eerlijk en zelfbewust leven is licht en bevrijdend. Persoonlijke groei is de sleutel naar vrijheid en voelen is de strategie die je vrijheid brengt.

Voelen als leidraad

Je lichaam is altijd in het hier en nu. Je lichaam kan voelen wat er nu aan de hand is. Dat kan alleen als je in je lichaam zit en er ruimte en vertrouwen is om wat je ook voelt toe te laten en helemaal te voelen. Gevoelens uit het verleden die niet zijn gevoeld, waar geen rust en ruimte voor was, verstoren het voelen in het heden. Gevoelens laten zich tijdelijk wegdrukken en negeren, maar komen vroeger of later toch boven water. Vaak in de vorm van lichamelijke klachten of angst en paniek.

Chronische klachten

Het voordeel van vermijden op de korte termijn is zelfbescherming. De nadelen zijn echter voor de langere termijn. In mijn EFT praktijk begeleid ik vooral vrouwen met chronische klachten, zoals sociale angst, faalangst, fobieën, burnout, narcistische relaties, hormonale disbalans en diverse lichamelijke klachten, zoals tinnitus, ontstekingen en tumoren. En alhoewel misschien niet alle chronische klachten veroorzaakt worden door vermijdingsgedrag, speelt vermijdingsgedragt wel een rol bij het in stand houden van chronische klachten.

Angst en vermijdingsgedrag in chronische klachten

Achter vermijdingsgedrag gaat angst schuil. Om angst niet te voelen gaan we ‘vreemd’ gedrag vertonen. We doen onszelf anders voor en duwen ons gevoel, de waarheid weg. Het innerlijke conflict verbloemen we met verhalen. Verhalen die we onszelf en anderen wijsmaken. Dit vraagt veel negatieve energie!

We beredeneren, analyseren en overdenken de verhalen die we zelf hebben bedacht en dat geeft stress en leidt uiteindelijk tot chronische klachten. Je bent niet in je lichaam, niet in je gevoel en niet geaard. We noemen dat in je hoofd zitten, maar eigenlijk ben je daar ook niet. Het is een vorm van dissociatie. Alle cognitieve manieren, zoals praten en schrijven over angst houd de angst en dus de chronische klacht in stand en actief. Overmatig denken leidt makkelijk tot piekeren, paniek, slecht slapen, depressie, allerlei chronische klachten en nog meer angst!

Angst kan je zien als de neiging je gedachten als te waardevol en te belangrijk te beschouwen. En gedachten zijn maar energie! Ze zijn niet van jou, ze zitten niet letterlijk in je hoofd en je hoeft er niks mee! Nou is dat makkelijk gezegd, maar angst los je alleen op door het te voelen. Hoe dan?

5 stappen om angst en vermijdingsgedrag aan te pakken

In de ruim 11 jaar dat ik mensen met chronische klachten begeleid heb ik ontdekt dat het aanpakken van angst en vermijdingsgedrag goede resultaten heeft op het helen van chronische klachten. Ik hanteer deze aanpak niet alleen bij mijn klanten, maar ook bij mezelf. Want ik heb net als jij zo mijn vermijdingsgedrag en geloof in Walk your Talk!

1. Chronische klachten die je hebt noteren.
Ik doe dat in een Exel overzicht, vanwege mijn handschrift. Je kan er ook een mooi notitieboek voor nemen.

• Vervolgens teken je een tijdlijn, zodat je kan zien sinds wanneer je dit hebt? En is de klacht er sindsdien altijd, of komt en gaat het?
• Dan ga je na welke situatie(s) er toen in je leven speelden. Noteer ze als een filmtitel in het Exel overzicht of je schrift. Voor een voorbeeld download je de gratis Emotionele Detox oefening. En een ander goed idee van een klant die graag tekent, is om de situaties te tekenen.
• Wat speelt er nu nog steeds in je leven? Bij chronische klachten is er namelijk altijd een factor die de klacht onderhoud. Dat is niet alleen angst. Er kunnen meer factoren zijn.

2. Vermijdingsgedrag herkennen

• Het helpt om de alinea hierover in deze blog nog een keer te lezen en te noteren welke gedragingen je bij jezelf herkent.
• Vervolgens ga je na in welke concrete situaties je vermijdingsgedrag vertoont en noteer de situatie als een filmtitel.

3. Blootstelling

• Uit je overzicht met specifieke situaties waarin je klachten danwel vermijdingsgedrag doet, kies je om te beginnen een recente gebeurtenis die niet te beladen is.
• Stap in de concrete situatie alsof deze nu aan het gebeuren is*. Doe dit door je ogen even te sluiten, of schuin naar beneden te kijken en met je aandacht naar je lichaam te gaan. Het gebeurd NU!
• Voel de emotie die je NU voelt
• Scoor de intensiteit van de emotie op een schaal van 0 tot 10. 0 is neutraal en tien het maximale. Deze schaal word een SUD schaal genoemd.* Niet doen bij traumatische situaties

4. Natuurlijke zelfhulp technieken

Er zijn een aantal technieken die natuurlijk, veilig en zelf toe te passen zijn. Ik ben erg enthousiast over Emotional Freedom Techniques (EFT), mediteren en de Silent Hands beweging. Deze technieken zijn door iedereen te leren en als zelfhulp techniek te gebruiken. Een andere manier om emoties en vermijding aan te pakken is met Kundalini Yoga. Dit doe je onder begeleiding van een ervaren docent.

5. Zelfzorg

Jij bent de meest waardevolle persoon die er is en de enige waarop je direct invloed hebt. Tijd en aandacht besteden aan jezelf en voelen hoe het met je is, is het allerbelangrijkste. Dit is niet egoïstisch. Hoe meer waarde jij aan jezelf geeft, des te meer waarde heb je te geven. Uit een leeg vaatje kan je niet tappen, toch?

De oplossing van al je problemen komt van binnenuit! Hoeveel pillen je ook slikt, er is geen dokter die je op magische wijze geneest. Er bestaat geen quick fix!

• Begin elke dag met tijd voor jou. Dat gaat het soepelst door het aan een bestaande gewoonte te koppelen. Zoals ’s morgens na het toiletbezoek en een glas water drinken  beginnen met even te voelen hoe je je voelt. Vervolgens doe je yoga oeeningen, je Silent hands beweging om je chakra’s te openen, een meditatie, of EFT als je meteen een negatieve emotie ervaart.
• Creëer een goed bij jou passende leefstijl: Ga op tijd naar bed. Echt, tv kijken levert je niks van waarde op. Zorg voor 8 uur slaap, beweging en een gezond bij jou passend voedingspatroon met vitamines en mineralen die een goede werking van je lichaam ondersteunen.
• Bevrijd jezelf en je huishouding van chemie, plastic en straling uit je omgeving. Gebruik natuurlijke schoonmaak- en wasmiddelen en schoonheidsproducten. Draag zoveel mogelijk kleding van natuurlijke, plantaardige stoffen. Beperk het eten van bewerkt en genetisch gemanipuleerd voedsel (zoals soja, tarwe en mais) en eet zoveel mogelijk vers en biologisch. Beperk het gebruik van alles dat met internet verbonden is tot het noodzakelijke. Schakel de wifi ’s nachts uit. Ik slaap nog beter sinds ik dit doe!
• Ontspanningstechnieken: Ga op zoek naar een fijne coach/docent om ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie.
• Beperk stress dagelijks door je EFT en Silent Hands eigen te maken.

Kijk wat ik voor jou kan betekenen